ప్రథమ స్కంధము 140 - 173

అర్జునుఁడు పుత్రఘాతియగు నశ్వత్థామను అవమానించుట

వ. 140
అని పలికి రాజర్షియైన బరీక్షిన్మహారాజు జన్మకర్మ ముక్తులును, పాండవుల
మహాప్రస్థానంబును, కృష్ణకథోదయంబును జెప్పెద. కౌరవదృష్టద్యుమ్నాదుల
యుద్ధంబున వీరులయినవారల స్వర్గంబునకుం జనిన వెనుక, భీము
గదాఘాతంబున దుర్యోధనుండు దొడలువిఱిగి కూలిన నశ్వత్థామ దుర్యోధనునకుం
బ్రియంబు సేయువాఁడై నిదురవోవు ద్రౌపదీపుత్రుల శిరంబులు ఖండించి తెచ్చి
సమర్పించె. అది క్రూరకర్మంబని లోకులు నిందింతురు.

ఉ. 141
బాలురచావు కర్ణములఁబడ్డఁ గలంగి యలంగి యోరువం
జాలక బాష్పతోయకణజాలము చెక్కుల రాల నేడ్చి పాం
చాలతనూజ నేలఁబడి జాలిఁబడం గని యెత్తి మంజూవా
చాలతఁ జూపుచుం జికురజాలము దువ్వుచుఁ గ్రీడి యిట్లనెన్.

మ.142
ధరణీశాత్మజ వీవు నీకు వగవ ధర్మంబె? తద్ద్రౌణి ని
ష్కరుణుండై విదళించె బాలకుల, మద్గాండీవ నిర్ముక్త భీ
కర బాణంబుల నేఁడు వాని శిరము ఖండించి నేఁ దెత్తుఁ ద
చ్ఛిరము ద్రొక్కి జలంబులాడు మిచటన్ శీతాంశుబింబాననా.

వ.143
అని యెడంబఱచి తనకు మిత్రుండును సారథియు నైన
హరిమేలనుచుండం గవచంబు దొడిగి గాండీవంబు ధరియించి
కపిధ్వజుండై గురుసుతుని వెంటరథంబు దోలించిన.

శా. 144
తన్నుం జంపెదనంచు వచ్చు విజయుం దర్శించి తద్ద్రౌణి యా
పన్నుండై శిశుహంత గావున నిజప్రాణేచ్ఛఁ బాఱె వడి
ము న్నా బ్రహ్మ మృగాకృతిం దనయకున్ మోహించి క్రీడింప నా
సన్నుండౌ హరుఁజూచి పాఱు పగిది సర్వెంద్రియ భ్రాంతితో.

వ.145
ఇట్లోపినంత దూరంబునుం బరువిడి వెనుకఁజూచి, రథతురంగంబు
లలయుట దెలిసి, నిలిచి ప్రాణరక్షణంబునకు నొండుపాయంబు లేదని
నిశ్చయించి, జలంబుల వార్చి, ద్రోణనందనుండు సమహితచిత్తుండై,
ప్రయోగంబ కాని యుపసమ్హారంబు నేరకయుం బ్రాణ
సంరక్షణార్థంబునకై పార్థునిమీఁద బ్రహ్మశిరో నామకాస్త్రంబు ప్రయోగించిన
నది ప్రచండతేజంబున దిగంతరాళంబులు నిండి ప్రాణ భయంకరంబై
తోఁచిన హరికి నర్జునుండిట్లనియె.

సీ.
పద్మలోచన! కృష్ణ! భక్తాభయప్రద! వినుము సంసారాగ్ని వేఁగుచున్న
జనుల సంసారంబు సంహరింపఁగ నీవుదక్క నన్యులులేరు తలఁచి చూడ
సాక్షాత్కరించిన సర్వేశ్వరుండవు ప్రకృతిపరుండవు పరమపురుష!
నీ ప్రబోధముచేత నీ మాయ నంతయు నణఁతువు నిశ్శ్రేయ సాత్మయందు.

ఆ. 146
మాయయందు మునిఁగి మనువారలకుఁ గృపఁ, జేసి ధర్మముఖ్యచిహ్నమైన
శుభము సేయుచుందు సుజనుల నవనిలోఁ, గావఁబుట్టుదువు జగన్నివాస!

క. 147
ఇది యొక తేజము భూమియుఁ, జదలను దిక్కులును నిండి సర్వంకషమై
యెదురై వచ్చును నున్నది, విదితముగా నెఱుఁగ జెప్పవే దేవేశా!

వ. 148
అనిన హరి యిట్లనియె.

శా.149
జిహ్మత్వంబునఁ బాఱి ద్రోనజుఁడు దుశ్శీలుండు ప్రాణేచ్ఛువై
బ్రహ్మాస్త్రం బదె యేయ వచ్చె నిదె తద్బాణాగ్ని బీభత్స! నీ
బ్రహ్మాస్త్రంబునఁ గాని దీని మరలింపన్ రాదు సంహార మీ
బ్రహ్మపత్య మెఱుంగఁ డేయుము వడిన్ బ్రహ్మాస్త్రమున్ దీనిపై.

వ.150
అనిన నర్జునుండు జలంబులు వార్చి హరికిం బ్రదక్షినంబు వచ్చి
ద్రోణనందనుండేసిన బ్రహ్మాస్త్రంబుమీఁదఁ దన బ్రహ్మాస్త్రంబు ప్రయోగించిన.

మ. 151
అవని వ్యోమములందు నిండి తమలో నా రెండు బ్రహ్మాస్త్రముల్
రవి వహ్ని ద్యుతిఁ బోరుచుం ద్రిభువన త్రాసంబు గావింపఁగా
వివశభ్రాంతి యుగాంతమో యని ప్రజల్ వీక్షింప నీవేళ మా
ధవు నాజ్ఞ విజయిండు సేసె విశిఖద్వంద్వోపసంహారము.

వ. 152
ఇట్లస్త్రద్వయంబు నుపసంహరించిన ధనుంజయుండు
ద్రోణనందనుం గూడ నరిగి తఱిమి పట్టుకొని రోషారుణిత
లోచనుండై యాజ్ఞికుండు రాజ్జవునం. బశువుంగట్టిన
చందంబున బంధించి శిబిరంబుకడకుం గొని చని
హింసింతునని తిగిచినం జూచి హరి యిట్లనియె.

ఉ. 153
మాఱు పడంగలేని యసమర్థుల సుప్తుల నస్త్రవిద్యలం
దేఱని పిన్నపాపల వధించె నిశీథమునందుఁ గ్రూరుఁడై
పాఱుఁడె వీఁడు పాతకుఁడు ప్రాణభయంబున వెచ్చ నూర్చుచుం
బాఱెడి వీనిఁ గావకు కృపామతి నర్జున! పాపవర్జనా!

చ. 154
వెఱచినవాని దైన్యమున వేఁదుఱు నొందినవాని నిద్రమై
మఱచిన వాని సౌఖ్యముగ మద్యము ద్రావినవాని భగ్నుఁడై
పఱచినవాని సాధు జడభావము వానిని గావుమంచు వా
చఱచినవానిఁ గామినుల జంపుట ధర్మముగాదు ఫల్గునా!

శా. 155
స్వప్రాణంబుల నెవ్వఁడేనిఁ గరుణాసంగంబు చాలించి య
న్య ప్రాణంబులచేత రక్షణము సేయ వాఁడధోలోక దుః
ఖప్రాప్తుండగు రాజదండమున సత్కల్యాణుఁడౌ నైన నీ
విప్రుం దండితుఁజేయు మేటికి మహావిభ్రాంతితో నుండఁగ.

వ. 156
అని యివ్విధంబునఁ గృష్ణుఁ డానతిచ్చిన బ్రాహ్మనుండు
(గృతాపరాధుండయిన వధ్యుండు గాఁడను ధర్మంబు దలంచి)
చంపక ద్రుపదరాజపుత్రికిం దన చేసిన ప్రతిజ్ఞం దలంచి
బధ్ధుండైన గురునందనుం దోడ్కొని కృష్ణుండు సారథ్యంబు
సేయ శిబిరంబుకడకు వచ్చి.

క. 157
సురరాజసుతుఁడు సూపెను, దురవధి సుతశోకయుతకు ద్రుపదుని సుతకున్
బరిచలితాంగశ్రేణిం, బరుష మహాపాశబధ్ధ పాణి ద్రౌణి.

వ. 158.
ఇట్లర్జునుండు దెచ్చి చూపిన బాలవధ జనిత లజ్జా పరాజ్ముఖుండైన గురుని
కొడుకుంజూచి మ్రొక్కి (సుస్వభావయగు) ద్రౌపది యిట్లనియె.

మ. 159
పరఁగన్ మా మగవార లందఱును ము బాణప్రయోగోపసం
హరణా ద్యాయుధవిద్య లన్నియును ద్రోణాచార్యుచే నభ్యసిం
చిరి పుత్రాకృతి నున్న ద్రోణుఁడవు నీ చిత్తంబులో లేశము
గరుణాసంగము లేక శిష్యసుతుల ఖండింపఁగాఁ బాడియే!

క. 160
భూసురుఁడవు బుధ్ధి దయా, భాసురుఁడవు శుధ్ధవీర భటసందోహా
గ్రేసరుఁడవు శిశుమారణ, మాసురకృత్యంబు ధర్మమగునే తండ్రీ!

శా. 161
ఉద్రేకంబున రారు శస్త్రధరులై యుధ్ధావని లేరు కిం
చిద్ద్రోహంబును నీకుఁ జేయరు బలోత్సేకంబుతోఁ జీఁకటి
భద్రాకారులఁ జిన్నపాపల రణ ప్రోఢక్రియా హీనులన్
నిద్రాసక్తుల సంహరింప నకటా! నీ చేతు లెట్లాడనో!

ఉ. 162
అక్కట! పుత్రశోకజని తాకులభావ విషణ్ణచిత్తనై
పొక్కుచు నున్నభంగి నినుఁ బోరఁ గిరీటి నిబధ్ధుఁజేసి నేఁ
డిక్కడ కీడ్చితెచ్చుట సహింపనిదై భవదీయమాత నేఁ
డెక్కడ నిట్టిశోకమున నేక్రియ నేడ్చుచుఁ బొక్కుచున్నదో!

వ. 163
అని కృష్ణార్జునులం జూచి యిట్లనియె.

ఉ. 164
ద్రోణునితో శిఖింబడక ద్రోణకుటుంబిని యున్న దింట న
క్షీణ తనూజశోక వివశీకృతనై విలపించు భంగి నీ
ద్రౌణిఁ దెరల్చి తెచ్చుటకు దైన్యము నొందుచు నెంత పొక్కునో!
ప్రాణ వియుక్తుఁడైన, నతిపాపము బ్రాహ్మణహింస మానరే.

క. 165
భూపాలకులకు విప్రులఁ, గోపింపఁగఁ జేయఁదగదు కోపించినఁ ద
త్కోపానలంబు మొదలికి, భూపాలాటవులఁ గాల్చు భూకంపముగ.

వ. 166
అని యిట్లు ధర్మ్యంబును సకరుణంబును నిర్వ్యళీకంబును
సమంజసంబును శ్లాఘ్యంబునుంగా ద్రౌపది పలుకు పలుకులకు
ధర్మనందనుందు సంతసిల్లె. నకుల సహదేవ సాత్యకి ధనంజయ
కృష్ణులు సమ్మతించిరి. సమ్మతింపక భీముండిట్లనియె.

చ. 167
కొడుకులఁ బట్టి చంపెనని కోపము నొందుదు బాలఘాతకు
విడువు మటంచుఁ జెప్పెడిని వెఱ్ఱిది ద్రౌపది వీఁడు విప్రుఁడే?
విడువఁగనేల? చంపుఁ డిటు వీనిని మీరలు చంపరేని నా
పిడికిటి పోటునన్ శిరము భిన్నము సేసెదఁ జూడుఁ డిందఱు.

వ. 168
అని పలికిన నశ్వత్థామకు ద్రౌపది యడ్డంబు వచ్చె, భీముని
సంరంభంబు సూచి హరి చతుర్భుజుండై రెండుచేతుల భీముని
వారించి కడమ రెండుచేతుల ద్రౌపద పుత్రికను దలగం ద్రొబ్బి,
నగుచు భీమున కిట్లనియె.

ఉ. 169
అప్యుఁడు గాఁడు వీఁడు శిశుహంత దురాత్మకుఁ డాతతాయి హం
తవ్యుఁడు బ్రహ్మబంధుఁ డగు దప్పదు నిక్కము "బ్రాహ్మణో న హం
తవ్య" యటంచు వేదవిదితం బగుఁ గావున ధర్మదృష్టిఁగ
ర్తవ్యము వీనిఁ గాచుట యథాస్థితీఁ జూడుము పాండవోత్తమా!

వ. 170
అని సరసాలాపంబు లాడి పవననందను నొడంబఱచి
యర్జునుంజూచి ద్రౌపదికి నాకు భీమసేనునకును సమ్మతంబుగ
మున్న నీ చేసిన ప్రతిజ్ఞయు సిధ్ధించునట్లు నాపంపు సేయుమని
నారయణుం డానతిచ్చిన నర్జునుందు తదనుమతంబున.

శా. 171
విశ్వస్తుత్యుఁడు శుక్రసూనుఁడు మహావీరుండు ఘోరాసిచే
నశ్వత్థామ శిరోజముల్ దఱిఁగి చూడాంత ర్మహారత్నము
శశ్వత్కీర్తి వెలుంగఁ బుచ్చుకొని పాశవ్రాత బంధంబుల
విశ్వాసంబున నూడ్చి ద్రొబ్బె శిబిరోర్వీభాగముం బాసిపో.

క. 172
నిబ్బరపు బాలహంతయు, గొబ్బునఁ దేజంబు మణియుఁ గోల్పడి నతుఁడై
ప్రబ్బిన చింత విప్రుఁడు, సిబ్బితితో నొడలి గబ్బు సెడి వడిఁజనియెన్.

ఆ. 173
ధనము గొనుటయొండెఁదలఁగొఱుగుటయొండె, నాలయంబు వెడలనడుచుతొండెఁ
గాని చంపఁదగిన కర్మంబు సేసినఁ, జంపఁదగదు విప్రజాతిఁ బతికి.